در این مقاله به معرفی دوشاخه برق و کاربردهای دوشاخه خواهیم پرداخت. از گذشته‌ی دور تاکنون، نقش برق در زندگی انسان‌ها نه تنها از بین نرفته بلکه بسیار پررنگ شده و نبود آن باعث عقب ماندن انسان از جریان زندگی خواهد شد. امروزه با گسترش صنعت و پیشرفت تکنولوژی، ابزار و دستگاه‌های زیادی به بازار عرضه می‌شوند که به وسیله‌ی جریان الکتریکی کار کرده و در نبود جریان الکتریکی وجود این ابزارها بی‌فایده است. یکی از مهم‌ترین اجزاء تشکیل‌دهنده‌ی دستگاه‌های برقی دوشاخهها هستند که در انواع مختلفی ساخته می‌شوند. وظیفه‌ی این پروفیل‌ها، انتقال مقادیر مشخصی جریان الکتریکی از منبع اصلی الکتریسیته به داخل دستگاه‌ها و وسایل الکتریکی است.
انواع دوشاخه برق
دوشاخهها دارای انواع گوناگونی هستند و هر یک کارکرد و ویژگی‌های متفاوتی با دیگری دارد. هر یک از کشورهای جهان دارای استانداردهای خاصی در شبکه‌ی برق خود هستند و باید اشاره کرد که، هر یک از این پروفیل‌های الکتریکی طبق فرکانس در نظر گرفته شده برای برق ایران عمل می‌کنند؛ از جمله انواع مختلف این پروفیل مهم الکتریکی می‌توان به نوع صنعتی، کلید دار، ضد برق، تبدیل، سیم دار، ارت دار، لامپ، انگشتی و مخصوص تلفن اشاره کرد که هر یک از این اقسام، دارای عملکردی متفاوت با دیگری هستند و در ادامه به بررسی انواع دوشاخه برق و کابردهای دوشاخه می‌پردازیم.
دوشاخه صنعتی
دوشاخه های صنعتی به شکل‌های ارت دار و بدون ارت تولید و عرضه می‌شوند. جنس بدنه‌ی این نوع بسیار محکم و مقاوم بوده و به همین خاطر در برابر ضربه‌های محکم یا برخورد شدید با زمین، دچار شکستگی و خسارت نخواهند شد. از نوع صنعتی در صنایعی که نیاز به برق با ولتاژ ۱۶ آمپر دارند استفاده می‌شود و از جمله کاربردهای آن می‌توان به ساخت دستگاه‌های جوش و یخچال‌های با قدرت بالا اشاره کرد.
شرکت پارت الکتریک طی سالیان سال بر تولید محصولات با کیفیت تمرکز ویژه ای داشته که اخذ نشان واحد نمونه استاندارد در سال ۱۳۹۸، به کار گیری فنون پیشرفته آماری، سیستم داده پردازی و تصمیم گیری مبتنی بر مستندات طبقه بندی شده و به روز تحت نظارت و تایید موسسه افنور فرانسه مهر تاییدی بر این رسالت می باشد. دوشاخه صنعتی پارت الکتریک مانند سایر محصولات این برند که به عنوان بزرگترین رهبر در بازارهای تولید قطعات هم ردیف خاورمیانه، عرضه کننده انواع دوشاخه های سیار خانگی و صنعتی، کلید و پریز و هم چنین انواع محافظ نوسانات برق و چند خانه های الکتریکی و… می‌باشد، از کیفیت بالایی برخوردار است.
همانطور که گفته شد، دوشاخه صنعتی یکی از انواع دوشاخه برق است که در محیط‌های صنعتی کاربرد دارد. دوشاخه صنعتی از دو جهت با دوشاخه خانگی تمایز دارد. ابتدا مقاومت بسیار بالای دوشاخه صنعتی است که باعث تمایز آن خواهد شد. با توجه به ویژگی‌های فضاهای صنعتی، این نوع از دوشاخه نیاز به مقاومت بسیار بالایی در برابر ضربه و فشار داشته باشد. البته در برخی از گونه‌ها مقاومت در برابر شوک الکتریکی ناشی از رطوبت و مایعات نیز به چشم می‌خورد. تمایز دیگر دوشاخه صنعتی در مقاومت بالای این گونه در برابر جریان‌های بسیار زیاد است. در حالی که دوشاخه خانگی مقاومت کمتری نسبت به جریان‌های بالا دارد و ممکن است در جریان‌های بالا ذوب شده و یا دچار اتصال و حریق شود. در دوشاخه صنعتی مشکلی برای پشتیبانی از آمپراژ بالای مورد نیاز دستگاه‌های بزرگ صنعتی وجود ندارد. در نهایت باید اضافه کرد که ساختار دوشاخه صنعتی به شکلی است که از دو بخش نری و مادگی تشکیل شده است.
دوشاخه برق کلید دار
دوشاخه برق کلید دار، هم نقش یک برق‌رسان را در ساخت دستگاه‌های الکتریکی انجام می‌دهند و هم به عنوان یک کلید برق عمل کرده و برای قطع و وصل کردن جریان الکتریکی در یک دستگاه، مورد استفاده قرار می‌گیرند. کلید برق نصب شده در پشت آن‌ها وقتی در حالت قرمز باشد به معنای وصل بودن جریان الکتریکی و وقتی در حالت خاموش باشد، به معنای قطع شدن جریان است.
دوشاخه ضد برق
از دوشاخه ضد برق، معمولا در ساخت تلفن‌ها استفاده می‌شود و طرز عملکرد آن‌ها به شکلی است که جریان الکتریکی را انتقال نمی‌دهند و در صورت وصل کردن آن به پریز برق، دستگاه مربوطه دچار آسیب جدی شده و ممکن است باعث ایجاد خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای افراد شود.
دوشاخه‌های ضدبرق برای ساخت تلفن‌ها استفاده می‌شوند
دوشاخه تبدیل برق
دوشاخه تبدیل برق از جمله انواع پرکاربرد این پروفیل به شمار می‌رود؛ برای ساخت بسیاری از وسایل الکتریکی، از نوع خاصی دوشاخه استفاده می‌شود که شاید نتوان آن‌ها را به هر پریزی وصل کرد. با بکارگیری این مبدل‌ها، می‌توان به راحتی جریان الکتریکی را به یک وسیله‌ی برقی انتقال داد.
دو شاخه تبدیل برق برای تبدیل مدل‌های مختلف دوشاخه به شکل معمولی آن استفاده می‌شود
دوشاخه برق فیوز دار
در داخل بدنه‌ی دو شاخه برق فیوز دار، یک فیوز برق قرار گرفته است که دارای مقادیر متفاوتی است و مقدار مورد استفاده از این فیوز، وابسته به خود دستگاه می‌باشد. به معنای دیگر، این فیوز‌ها در هر دستگاه الکتریکی دارای مشخصهای متفاوت هستند. پس با بالا رفتن شدت جریان الکتریکی از یک حد مشخص، فیوز تعبیه شده در دستگاه به شکلی عمل می‌کند که جریان بطور کلی قطع شود و دستگاه آسیبی نبیند.
دوشاخه برق سیم دار
برای ساخت اکثر دوشاخهها از متراژ مشخصی سیم استفاده می‌شود و این قطعه از اجزاء اصلی تشکیل دهنده‌ی این پروفیل‌ها هستند که برای انتقال مقادیر مشخص جریان‌های الکتریکی از منبع اصلی برق به داخل دستگاه‌های الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دوشاخه ارت دار
به دلیل این که بعضی از دستگاه‌های الکتریکی دارای بدنه‌ی فلزی هستند، همواره ممکن است جریان برق را از خود عبور دهند و باعث بروز برق‌گرفتگی شوند. در نتیجه برای ساخت بعضی از دستگاه‌ها، پروفیل‌های ارت دار استفاده می‌شود تا از رخ دادن این خطرات جلوگیری شود و جریان برق عبوری کنترل شود.
دوشاخه لامپ
دو شاخه های لامپ، به دو شکل متفاوت در بازار وجود دارد؛ یک مدل از آن به شکلی است که دارای یک سرپیچ در قسمت انتهایی بوده و با قرار دادن لامپ در آن و وصل کردن آن به پریز برق، لامپ روشن می‌شود. مدل دیگر آن به شکلی است که در قسمت انتهایی لامپ‌ها یک دوشاخه قرار دارد و قابلیت تعویض لامپ بعد از سوختگی وجود ندارد. این نوع ابزار، کاربرد زیادی برای صرفه‌جویی در مصرف برق دارند.
دو شاخه های لامپ به دو شکل سرپیچ دار و بدون سرپیچ ساخته می‌شوند
دوشاخه انگشتی
در ساختمان دو شاخه انگشتی یک دسته بکار می‌رود که استفاده از آن را خیلی راحت‌تر می‌کند. از این رو برای آن لقب دسته دار نیز قرار داده‌اند. این نوع دارای بدنه‌ای پلاستیکی هستند و در مقابل گرد و غبار آسیب‌ناپذیر و عایق می‌باشند. وزن آن‌ها بین ۵۰ تا ۶۰ گرم تخمین زده می‌شود.
در بدنه‌ی دوشاخه های انگشتی یک دسته تعبیه شده به همین دلیل به آن دوشاخه‌ی دسته‌ای نیز گفته می‌شود
دوشاخه تلفن
برای ساخت تلفن‌ها، نوعی خاصی از دوشاخه استفاده می‌شود که اصطلاحا به آن‌ها ضد برق نیز گفته می‌شود. همانطور که از نام آن پیداست، این پروفیل برای انتقال جریان‌های الکتریکی استفاده نمی‌شود و از آن برای جابه‌جایی خطوط مخابراتی بهره می‌برند.
دوشاخه‌ی تلفن برای انتقال خطوط مخابراتی استفاده می‌شوند
دوشاخه قابل تعویض
دوشاخهها را می‌توان به دو شکل قابل تعویض و غیرقابل تعویض تولید کرد که نوع اول آن را همانطور که از نام آن پیداست به شکلی طراحی می‌کنند که در صورت بروز آسیب برای آن امکان تعویض وجود داشته باشد. در واقع نوع دوم به شکل یک پروفیل جداگانه تولید می‌شود و امکان جداسازی آن از سیم دستگاه‌ها وجود دارد. لذا در صورت بروز آسیب یا سوختگی، می‌توان آن را تعویض کرد.
مغزی دوشاخه برق
مهم‌ترین جزء تشکیل‌دهنده‌ی یک دوشاخه، مغزی آن است که در درون پریز برق قرار گرفته و بتوان به وسیله‌ی آن، جریان الکتریکی را از منبع اصلی برق به داخل وسیله‌ی الکتریکی مورد نظر انتقال داد. در واقع می‌توان گفت در صورت نبود مغزی، تمام ابزار الکتریکی عملا بی‌استفاده هستند.
مادگی دوشاخه برق
مادگی یک دوشاخه شامل قسمت بدنه‌ی آن است که مغزی و سایر اجزاء درون آن قرار گرفته و از طریق وصل کردن آن به پریز برق، جریان الکتریکی بین منبع و دستگاه برقی مورد نظر منتقل شده و کار می‌کند. مادگی دوشاخه برق را می‌توان نوعی پریز سیار قلمداد کرد. با توجه به لزوم برد بیشتر انشعاب‌های برق، در فضاهای صنعتی استفاده از مادگی دوشاخه برق در کنار دوشاخه صنعتی باعث می‌شود تا ضمن حفاظت و مقاومت بیشتر در برابر ضربه یا فشار، دایره پوشش انشعاب‌های برق نیز افزایش پیدا کند.
تبدیل دوشاخه برق به USB
نوعی از مبدل‌های الکتریکی وجود دارند که در اصطلاح به آن‌ها تبدیل کننده‌های همه کاره نیز گفته می‌شود. این نوع دوشاخهها که برای ساخت شارژرهای تلفن همراه مورد استفاده قرار می‌گیرند، دارای یک مبدل برق به USB هستند که به وسیله‌ی آن‌ها می‌توان ابزاری چون تلفن‌های همراه و تبلت‌ها را به پریز برق وصل کرد.
نحوه بستن دوشاخه
برای بستن سیم به دوشاخه، ابتدا روکش آن را به اندازه‌ی لازم شکافته و سپس سیم‌های اصلی را که اجزاء مهم برای انتقال برق هستند را به پیچ‌های تعبیه شده در قسمت داخلی بدنه‌ی دوشاخه‌ی برق که قبلا باز شده است وصل کرده و در نتیجه، پروسه‌ی انتقال برق به راحتی انجام می‌شود.
تبدیل ۳ شاخه به ۲ شاخه
امروزه برای تولید بسیاری از ابزار مثل لپ تاب‌ها و دیگر ابزار برقی بیشتر از ۳ شاخه استفاده می‌شود. به دلیل این که پریزها بیشتر برای دوشاخهها طراحی شده‌اند، برای استفاده از ابزار یاد شده نیاز است که از مبدل‌های سه به دو استفاده کرد. این تبدیل‌ها را به شکلی طراحی می‌کنند که بتوان به آسانی، سه شاخه‌ها را به جریان الکتریسیته وصل کرد. امروزه برای ساخت اکثر دستگاه‌های برقی از سه شاخه استفاده می‌شود. لذا برای بکارگیری اینگونه ابزار، لازم است که مبدل‌های سه به دو بکار برد. استفاده از سه شاخه برق باعث می‌شود که جریان الکتریکی کنترل شود و در صورت بالا رفتن میزان آن از یک حد مشخص، فیوز تعبیه شده در سه شاخه جریان برق را بطور کلی قطع می‌کند و از بروز خسارات جلوگیری می‌شود.
علت ذوب شدن دوشاخه
ذوب شدن دوشاخه دلایل مختلفی دارد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به جرقه زدن به دلیل اتصالی برق، قدیمی و کهنه بودن پریزها و مادگی‌ها که سبب بروز جرقه و اتصالی برق می‌شوند و همچنین، پوسیده شدن کابل‌های برق اشاره کرد. برای جلوگیری از ذوب شدن این پروفیل‌ها، می‌توان اجزاء و وسایل قدیمی را تعویض کرد.
نتیجه‌گیری
پروفیل‌های انتقال دهنده‌ی جریان برق بسیار متنوع هستند؛ از جمله اجزاء اصلی برای انتقال برق می‌توان به کابل، شارژر، محافظ، رابط، تبدیل، سیم سیار، سوکت اشاره کرد که امروزه برای ساخت بسیاری از ابزار و وسایل از انواع آن‌ها استفاده می‌شود و به بیان دیگر، نقش دوشاخه برق در انتقال جریان الکتریکی، بسیار مهم و غیرقابل چشم‌پوشی است.
این پروفیل‌ها دارای انواع گوناگونی هستند که دسته‌بندی هر یک، با توجه به نوع عملکرد آن مشخص می‌شود. از جمله انواع دوشاخه برق می‌توان به نوع صنعتی، انگشتی، لامپ و… اشاره کرد که در این مقاله در مورد انواع دوشاخه های برق و کابردهای دوشاخه توضیح داده شد.
